Горан Теменугов: Помош!

Во кампањата за претседателските и парламентарните избори кои веќе се зад нас, но поради тајмингот на пишување на текстов не ги знам резултатите од гласањето, се искристализираа неколку теми во економската сфера. Веќе е доцна да се зборува за разликите во понудата на партиите, но не е доцна да се „врзе“ в крпче едно од основните барања на компаниите, пред сè, малите и средни, околу државната помош што се очекува од новата влада.

   Пишува: Горан Теменугов, економски новинар

Во минатото, добар дел од фирмите сакаа даночни ослободувања, да плаќаат помалку кон државата и фондовите, да имаат пониски камати на кредитите итн. И сега бараат помош и тоа во шеми за давање грантови или долгорочни кредитни линии, но со една многу значајна разлика од порано. Сега ги сакаат парите од државата за да купат модерни машини со кои ќе ја подобрат продуктивноста на своите фирми, а со тоа да станат и поконкурентни како на домашниот така и на странскиот пазар. Едноставно, сè повеќе мали и средни компании го гледаат својот пораст во фаќање приклучок со регионот и со Европа.

Исто така, се надеваат дека со модернизација и зголемување на продуктивноста ќе се намали сѐ поизразениот проблем со недостиг на квалификувана работна сила. Едноставно, еден работник во иднина ќе произведува како за двајца или тројца сегашни вработени. Ова ќе значи поголем профит за фирмите, но и подобро платени работници.

Ова барање е сериозно и бара брзо и добро имплементирање од новата влада, која и да биде. Исто така, ова конечно покажува дека македонската бизнис-заедница полека созрева и се приспособува кон трендовите, а тоа е повисока продуктивност, производи со повисока додадена вредност, а со тоа и поголеми профити, но и конечно сфаќање дека човечкиот потенцијал, добриот, обучен и вреден работник е најголемото богатство. Ова е сериозен исчекор во поглед на досегашниот „див“ капитализам каде што добар дел од „газдите“ велеа дека без секого се може. Е па, сега не е така. И тоа е добро.

Компаниите ги бараат парите од државата за да купат модерни машини со кои ќе ја подобрат продуктивноста, а со тоа ќе станат и поконкурентни.

Второ нешто што е добро, а што се наметна во изборната кампања е јасното сознание на партиите дека е потребна што поитна и, пред сè, вистинска и сеопфатна дигитализација на јавната управа и на услугите што ги дава државата. Ова, исто така, е едно од барањата на стопанските комори, но и на дел од невладините организации чија цел е економски развој на државава. Се верува дека со добро осмислена дигитализација ќе почне трендот на намалување на корупцијата, која ја урниса функционалноста на системот и го доведе во состојба да не може самостојно, без политички притисок да биде способен да спроведе ниту една политика или мерка.

Но, од програмите може да се заклучи дека и понатаму проблем ќе остане еден многу значаен сектор во државава, а тоа е земјоделството. И натаму се ветуваат големи субвенции за земјоделците, но не може да се насети дека некоја од партиите сериозно ќе се нафати за менување на моделот кој во моментов е актуелен, а тоа е да се даваат пари за приходна поддршка на земјоделците, а не за развојна. Односно, и натаму парите од субвенциите се социјална категорија и им овозможуваат да го дополнат семејниот буџет од кој купуваат храна и плаќаат сметки, а не за да ги користат за да го унапредат и модернизираат производството. Исто така, во програмите декларативно се најавува дека конечно ќе се окрупнат парцелите, односно нема да има веќе декар-два (1.000 – 2.000 м²), па меѓа, што отежнува употреба на механизација.

Прашањето што сè погласно се поставува е дали некоја идна влада ќе обезбеди големи пространства државно земјиште кои ќе им ги даде на големи земјоделски компании кои ќе донесат знаење и технологија за интензивно и напредно земјоделство и кои ќе бидат моторот за развој на помалите стопанства.

Реално, ова е болна тема во државава, пред сè, поради корупцијата и немањето капацитети на државните органи да контролираат и да опстојат на определбите да не може земјоделско земјиште да се пренаменува во градежно. Затоа, останува да се види како ќе се постави идната влада во овој сектор, кој е многу значаен за обезбедување реална самостојност на државава и поголема отпорност кон надворешни ценовни и други геополитички влијанија.

За крај, да се надеваме дека новата влада ќе биде поуспешна и ќе спроведе поголем дел од потребните реформи.