Антонио Зрилиќ: Размислување на долг и на краток рок

На крајот, сè се сведува на две работи - намалување на трошоците и инвестирање во односите со луѓето. Повторно откривме дека концептот lean не е мртов и дека вишокот и трошоците треба да се елиминираат од процесот преку иновации, технологија, автоматизација и рационализација на процесите...

Автор: Антонио Зрилиќ, основач на компанијата „Логико“

Неодамна имав интересен онлајн-панел на кој присуствуваа меѓународни професионалци и лидери за управување со синџирот на снабдување, а темата беше „Долгорочно и краткорочно размислување“.

Со оглед на тоа дека живееме во интересни времиња, важно е да размислуваме за иднината за да ги донесеме најдобрите можни одлуки. Човекот е единственото суштество кое ја зема предвидливоста како оружје или средство за преживување. Предвидувањето не е едноставно – како што вели Нил Борс (физичар и нобеловец): Предвидувањето е тешко, особено кога се работи за иднината! Сепак, некој мора да го направи тоа. А ние, луѓето, го правиме тоа за да преживееме. И тоа го правиме на единствениот начин на кој знаеме, а тоа е да погледнеме во минатото и потоа да создаваме модели за иднината. Понекогаш има смисла, а понекогаш не. Затоа што историјата не секогаш се повторува на ист начин. Меѓутоа, кога гледаме доволно долгорочно, не можеме, а да не видиме некои модели што се повторуваат. Дури и на краток рок, со наизменични ноќ и ден, можеме со прилично висок степен на сигурност да предвидиме дека по ноќта ќе дојде денот, а по дождот ќе огрее сонце.

Долги циклуси

Свесни сме и дека постојат годишни циклуси низ кои се менуваат годишните времиња, а во зависност од специфичната клима, можеме да предвидиме и да се подготвиме за одредени екстреми. Многумина, од друга страна, ги игнорираат циклусите кои се исто толку неизбежни да се земат предвид како што е промената на деловните циклуси. Иако дознаваме за тоа на економските факултети, негираме дека во капитализмот неминовно има промена од полет во економијата во рецесија. Овие циклуси се менуваат на секои 5 до 10 години и ова е нормален природен тек. Проблемот е кога тие кратки циклуси се обидуваат да се израмнат на вештачки начин, како што беше случај во последните пет години. Ако тоа се случи, ќе се појават долгорочни економски циклуси од 5 до 70 години, кои Николај Кондратиев ги препозна и ги дефинира во својата книга Долги бранови во економскиот живот од 1925 година.

Неговиот концепт за долгорочни бранови води до сознание дека капитализмот е долгорочен стабилен систем бидејќи ги „пегла“ краткорочните несовршености. Поради своите научни тврдења, Кондратиев завршил во гулаг и бил застрелан во 1938 година. Значи, ако погледнеме некои циклуси како што е циклусот или периодот од последната голема инфлација во 70-тите години или од нафтените шокови кои беа, исто така, во седумдесеттите, тогаш ќе видиме што мислеше Кондратиев. Можеме да одиме уште подалеку и да забележиме дека последната голема рецесија (пред оваа од 2008 година) беше во 1929 година, така што почнуваме да забележуваме циклуси или бранови.

Зошто го кажуваме ова? Како што напоменав, човечкото суштество е едно од ретките што има долгорочна лична, но и организациска меморија. Можеби тоа е нашето единствено оружје за опстанок на оваа Земја, бидејќи врз основа на настаните од минатото можеме да конструираме модели и сценарија во иднината. И тоа е добра вест! Добрата вест е дека има малку нови работи под сонцето. Значи, знаеме дека претходно имаше големи рецесии, дека имаше големи инфлации, дека имаше енергетски кризи и војни. Знаеме горе-долу кои реакции биле добри, а кои лоши и како сето тоа завршило. Лошата вест е дека светот во меѓувреме стана многу покомплексен и дека има уште неколку непознати во равенката. Но, би било премногу едноставно сè да беше copy-paste, па да имаме простор за некоја импровизација.

Ни требаат добри односи со вработените, но и со партнерите (доставувачите и купувачите) бидејќи видовме колку, за време на пандемијата и прекинатото снабдување, ни се важни овие односи.

Трендови

Проблемот со долгите циклуси е што тие не се забележуваат во една генерација. Затоа во еден од претходните текстови напишав дека не треба да слушате советници кои се помлади од шеесет години. За да предвидиме некои долгорочни трендови, треба да ги погледнеме „знаците на времето“, како што се демографијата, миграцијата и слично. Друг гуру-менаџер, но и еден од најголемите мислители на дваесеттиот век, Питер Дракер, тврди дека ако сакате да ги предвидите иднината и бизнисот, само читајте ја демографската статистика и следете ги демографските трендови.

Кога зборуваме за долгорочни трендови и демографија, многу работи стануваат појасни: многу луѓе се плашеа од експлозија на населението на Земјата и поставуваа граници на раст. Сепак, сега станува јасно дека глобалната популација веројатно ќе расте до 2050 година, а потоа ќе почне да опаѓа. Факт е дека Европа старее, Кина исто така старее и порастот на населението полека стагнира, Индија за неколку години ќе ја престигне Кина и ќе стане најнаселена земја. Африка ќе стане новата Кина според населението и економскиот пораст. Африка како целина се приближува до една милијарда и има претежно младо население.

Што значи ова на краток рок?

Иако сега нашироко се зборува дека компаниите ќе почнат да го враќаат производството од Кина (backsourcing ili near shoring), факт е дека Кина има толку многу инсталиран капацитет што нема да биде возможно краткорочно, ниту пак долгорочно да се замени. Барем не во значителна мера, особено што Европа сега има проблеми со обезбедување доволно енергија дури и за постојните капацитети. Но, на нешто помало ниво веќе се чувствува зголемувањето на производството на локални доставувачи во Европа (дури и во Хрватска, поради што извозот полека, но сигурно се зголемува). Мислам дека тоа е можност што ја чекавме од пандемијата и сега треба да ја искористиме.

Од друга страна, сепак треба да бидеме свесни дека на краток рок ќе ни пречи трнот наречен инфлација, а кој е поткрепен со проблеми во снабдувањето со енергија и други суровини. Инфлацијата ни доаѓа во пакет со низок пораст поради зголемувањето на влезните трошоци на материјалите, но и на работната сила (теоретски се нарекува стагфлација).

Сето ова не е толку ново. Порано се мачевме со инфлацијата насекаде низ светот (а овде во Хрватска исто така доживеавме хиперинфлација), а Јапонија, на пример, со децении се бори со стагнација и низок пораст. Одговорот на овие предизвици се концептите за намалување на трошоците, како што се lean менаџмент и иновации, поради што треба да работите на односите со партнерите (без разлика дали со потрошувачите или со доставувачите) и вработените.

На крајот, сето тоа се сведува на две работи: намалување на трошоците и инвестирање во луѓе. Повторно откривме дека концептот lean не е мртов и дека е неопходно да се елиминираат вишокот и трошоците од процесот на иновации, технологија и автоматизација, како и рационализација на процесот. Исто така, од друга страна, ни требаат добри односи со вработените бидејќи ни требаат инвентивни, проактивни и задоволни вработени. Можеби забораваме дека и партнерите (доставувачите и купувачите) се луѓе и дека треба постојано да развиваме добри односи со нив бидејќи видовме колку, за време на пандемијата, заклучувањето и прекинатото снабдување, се важни овие односи.